Lessen over de darmflora van de Hadza

Als we willen weten hoe we vroeger leefden, kunnen we het best kijken naar de Hadza uit Tanzania. Ook op het gebied van darmflora hebben ze ons nog veel te leren. Maar dan moeten we wel snel zijn: de eerste Hadza met een mobiele telefoon zijn al gespot.

De Hadza – een traditioneel levende stam in Tanzania – zijn een belangrijke bron van informatie over hoe onze verre voorouders leefden. Op dit moment zijn er echter nog maar 200 Hadza die leven zoals hun (niet zo verre) voorouders. De rest van de stam, nog 800 jagers-verzamelaars, verwestert in rap tempo.

Omdat men verwacht dat hun traditionele levensstijl binnen 10 tot 20 jaar helemaal verdwenen zal zijn, wordt er versneld onderzoek naar gedaan. De resultaten daarvan worden regelmatig gepubliceerd in Science en Nature [1, 2, 3] en vinden veel navolging in de populaire media.

Nieuwe inzichten

Het nieuwste resultaat is dat de voeding en het microbioom van de Hadza samen meeveranderen met de seizoenen [3]. Bepaalde darmbacteriën die helpen bij de vertering van bijvoorbeeld vezels, verdwijnen wanneer de voeding vezelarmer wordt. Deze bacteriën komen weer terug als vezels weer hun intrede doen. Dit proces is eerder al eens geobserveerd bij muizen [1].

In datzelfde onderzoek bij muizen werd overigens ontdekt dat langdurige vezeltekorten een enorme impact kunnen hebben op de darmflora. Wanneer muizen vier generaties lang vezels tekort kwamen, verdwenen de specifieke darmbacteriën permanent. De wetenschappers vragen zich af of dit bij de huidige westerse mens al is gebeurd, of dat vooral andere factoren een rol spelen bij onze verarmde darmflora.

Grotere diversiteit in darmflora

Dat onze darmflora verarmd is ten opzichte van traditioneel levende jagers-verzamelaars, staat vast. Eerder onderzoek liet een veel grotere diversiteit zien bij de Hadza wanneer deze vergeleken werden met een Italiaanse controlegroep [2]. Het ging daarbij onder andere om de seizoensgebonden bacteriën, die bij veel stammen in Afrika voorkomen. Het vermoeden is dat de oorzaak puur in de voeding ligt.

Daarnaast trekt het onderzoek een interessante vergelijking: tussen oervoeding enerzijds en  mediterrane voeding anderzijds.

Oervoeding

De Hadza eten vooral vlees, honing, baobabvruchten, bessen en knollen en bedrijven geen landbouw. Ook krijgen ze minder dan 5 procent van hun calorieën binnen van landbouwproducten uit de omringende gebieden. Het seizoensgebonden patroon bestaat uit het eten van vlees en groente in het droge seizoen en vruchten en groente in het natte seizoen.

Mediterrane voeding                     

Italianen in het genoemde onderzoek leefden vooral op commerciële landbouwproducten. Hun voeding wordt door de onderzoekers ‘mediterraan’ genoemd: veel plantaardig voedsel, vers fruit, pasta, brood en olijfolie, maar weinig melkproducten, gevogelte, vis en rood vlees. Koolhydraten bestonden voor meer dan de helft uit gemakkelijk te verteren zetmeel en eenderde bestond uit suiker. Oplosbare en onoplosbare vezels maakten slechts 10 procent uit van de voeding.

Het valt overigens op dat het gerapporteerde voedingspatroon van de Italianen bij dit onderzoek op belangrijke punten afwijkt van de norm die meestal wordt gehanteerd voor mediterrane voeding. Zo aten ze vooral minder vis en meer suiker. Hoewel mediterrane voeding bewezen gezondheidsvoordelen oplevert, lijkt oervoeding beter in staat een gevarieerd microbioom te handhaven.

Veranderen kan snel

Onze darmflora verandert overigens van dag tot dag en zelfs van uur tot uur, afhankelijk van wat we gegeten hebben. Wat zou er gebeuren als iemand uit het westen een tijdje het dieet en de levensstijl van de Hadza volgde? Daar is op ietwat informelere wijze onderzoek naar gedaan [4].

Het positieve nieuws uit dit onderzoek is dat men al binnen drie dagen een enorme toename in de diversiteit van de darmflora ziet. Het minder goede nieuws: zodra men terugvalt op reguliere westerse voeding, verdwijnt dit net zo snel weer.

Conclusies

De darmflora kan actief beïnvloed worden en het resultaat zou snel kunnen plaatsvinden. Bijvoorbeeld door oervoeding te eten, of een aangepast mediterraan dieet met meer oplosbare en onoplosbare vezels in plaats van vooral brood en pasta. Dit kan worden voorafgegaan - of gelijk oplopen met - een gerichte darmbehandeling met onder andere glutamine, pre- en probiotica. Ook het (waar mogelijk) vermijden van antibiotica is een belangrijke strategie.

De belangrijkste conclusie is echter, dat een voedingsverandering alleen duurzaam iets aan de darmflora verbetert, wanneer het patroon een vast onderdeel wordt van de levensstijl; bij tijdelijke terugval kan de darmflora dan weer worden hersteld met gerichte suppletie.

Maar gezond worden doe je dus niet door af en toe alleen wat meer vezels te eten. Het microbioom in onze darmen verarmt direct zodra uw cliënt terugvalt in oude gewoonten.

Bronnen

[1] Erica D. Sonnenburg, Samuel A. Smits, Mikhail Tikhonov, Steven K. Higginbottom, Ned S. Wingreen & Justin L. Sonnenburg, Diet-induced extinctions in the gut microbiota compound over generations, Nature 529, 212–215 (14 January 2016).

[2] Schnorr, S.L. et al.,Gut microbiome of the Hadza hunter-gatherers, Nature Communications 5, article number 3654 (2014)

[3] Samuel A. Smits, Jeff Leach, Erica D. Sonnenburg, Carlos G. Gonzalez, Joshua S. Lichtman, Gregor Reid, Rob Knight, Alphaxard Manjurano, John Changalucha, Joshua E. Elias, Maria Gloria Dominguez-Bello, Justin L. Sonnenburg. Seasonal cycling in the gut microbiome of the Hadza hunter-gatherers of Tanzania. Science, Vol. 357, Issue 6353, pp. 802-806