De noodzaak voor een organisch bewustzijn

Dr. Leo Pruimboom en Fany Alayon

Introductie

Het hedendaagse leven wordt gekenmerkt door talloze nieuwe risicofactoren, waaronder luchtvervuiling, een zittend bestaan, roken, een overdaad aan voeding en pesticiden en herbiciden in de voeding. De meeste van deze ‘proximale’ risicofactoren kunnen we zelf beïnvloeden met behulp van, meestal, kleine veranderingen in ons gedrag. We zouden elke dertig minuten ‘sitting breaks’ kunnen inlassen, minder kunnen eten, stoppen met roken en we zouden kunnen voorkomen dat we pesticiden binnenkrijgen, door organische voeding te eten. Zaken zoals luchtvervuiling en andere risicofactoren die buiten onze persoonlijke invloedssfeer vallen, waaronder politiek, economie en terrorisme, kunnen ook onze gezondheid negatief beïnvloeden, maar in significant mindere mate. Het is zelfs zo dat het gebruik van zogenaamde ‘hormetische’ triggers (sitting breaks, lichaamsbeweging, lage maaltijdfrequentie) kunnen beschermen tegen deze andere risicofactoren en gezondheid en welzijn nog meer zouden kunnen bevorderen. Een van de meest schadelijke factoren voor de gezondheid van de mens in het algemeen en voor opgroeiende kinderen in het bijzonder, is de aanwezigheid van pesticiden en herbiciden in de voeding. Pesticiden en herbiciden hebben een negatief effect op alle menselijke organen en het meest op een bijzonder orgaan: de menselijke hersenen. In dit artikel geven we een overzicht van het bewijs van 1. de aanwezigheid van veel pesticiden en herbiciden in voedingsmiddelen, 2. de pathways die betrokken zijn bij hun schadelijke effecten, 3. Hoe onze (hersen-)gezondheid te bevorderen is door vrijwel altijd organische voeding te eten en de reeds in ons lichaam opgeslagen toxinen uit ons lichaam te verwijderen.

1. Voeding en de aanwezigheid van pesticiden- en herbicidenresidu

Pesticiden kunnen tijdens verschillende productiefases in fruit en groente worden geïntroduceerd. Bepaalde pesticiden worden gebruikt voorafgaand aan de bloeifase, andere tijdens het groeien van de vruchten en weer andere na de teelt. Daarom kan de locatie van pesticiden in fruit en groente variëren. Pesticiden die worden toegevoegd na de teelt, zijn de belangrijkste bron van synthetische pesticiden in de voeding. Herbiciden komen de planten binnen door transport vanuit de grond en de meeste herbiciden (Roundup) hebben geen effect op de plant zelf en worden daardoor “geaccepteerd”. Herbiciden kunnen daarom aanwezig zijn in meerdere voedingsmiddelen zonder dat de plant daar zelf last van heeft. Recent onderzoek van de Europese en Amerikaanse gezondheidsinstanties laat zien dat bijna 85% van het fruit en de groente die het meest worden gegeten residuen van pesticiden bevat. Een steekproef van 10.000 samples liet een vervuiling zien van 82% in fruit en 62% in groente; 97% van alle appels, 83% van alle druiven, 60% van alle tomaten, 57% van alle paddenstoelen en 52% van alle pruimen bevatten pesticiden. Het meest opvallende resultaat was de aanwezigheid van chlorpyrifos op de vierde plaats van alle pesticiden in de voeding.

Schadelijke effecten van chlorpyrifos op het zich ontwikkelende brein zouden niet mogen verrassen, aangezien het aanvankelijk ontwikkeld was om het zenuwstelsel aan te vallen door neurotransmitters te remmen in het lichaam. Organofosfaten werden geïntroduceerd in de tweede wereldoorlog, pas later werden ze gebruikt als insecticiden en andere pesticiden. Chlorpyrifos is een organofosfaat die een breed negatief effect heeft op de hersenen. Hersenschade heeft effect op cognitie, hyperactiviteit, geheugenverlies, agressie en vervorming van frontale kwabben. Vooral dit laatste is gevaarlijk, want dit deel van de hersenen ondersteunt de executieve functie: een verzameling essentiële mentale vaardigheden die de mens in staat stelt te plannen, organiseren en taken te volbrengen tijdens het leven. Eén review (waarbij werd aangenomen dat er een populatie is van 25,5 miljoen kinderen tussen de 0 en 5 jaar in de VS) berekent zelfs een verlies van 16,9 miljoen IQ-punten als gevolg van blootstelling aan organofosfaten, waarvan chlorpyrifos het meest algemeen wordt gebruikt.

Een andere studie met krokodillen in Costa Rica liet zien dat de kaaimannen nabij de bananenplantages kleiner waren, met een 50 procent lager lichaamsgewicht en een significant lagere levensverwachting. Bananen zijn de meest vervuilde voedingsgewassen. De twee algemene pesticiden in bananen zijn thiabendazole (in 63% van alle bananen) en imazalil (in 23%). Het grootste probleem van bananenpesticiden is dat ze penetreren in het fruit zelf en niet alleen in de schil blijven zitten.

Samengevat, komt de vervuiling van fruit en groente meer dan algemeen voor, en deze stoffen kunnen hoogst toxisch zijn voor de ontwikkeling en functie van meerdere organen binnen het menselijk lichaam. Kinderen lopen het grootste risico, vanwege kun kleinere lichamen, voortdurende groei en snellere ademhaling. In de meeste gevallen overstijgen de concentraties niet de wettelijk vastgestelde veiligheidsniveaus. Echter, deze “veilige niveaus” zouden wel eens kunnen onderschatten wat het werkelijke gezondheidsrisico is wanneer men wordt blootgesteld aan twee of meer van deze chemische stoffen, zoals dit gebeurt onder alledaagse condities, en dit een optelsom wordt. Residuen van pesticiden zijn ook gevonden in samples van moedermelk en er zijn zorgen omtrent prenatale blootstelling en negatieve gezondheidseffecten bij kinderen. 

2. De pathways die gerelateerd zijn aan de schadelijke effecten van pesticiden- en herbicidenresiduen

De gehele klasse van pesticiden is in verband gebracht met negatieve gezondheidseffecten, waaronder endocriene ziektebeelden, een verstoorde ontwikkeling van het embryo, verstoorde vetstofwisseling en veranderingen in het bloed en de lever. Organofosfaten, waarvan glyfosaat de meest algemene is, zijn in verband gebracht met negatieve effecten op de functie van cholinesterase-enzymen, daling van de insulineafgifte, verstoring van de normale celstofwisseling van eiwitten, koolhydraten en vetten, maar ook met genotoxische effecten en effecten op de mitochondriale functie, waardoor ze oxidatieve stress in de cel veroorzaken en problemen veroorzaken in het zenuw- en het endocriene stelsel. Populatiegebaseerde onderzoeken hebben mogelijke relaties blootgelegd tussen blootstelling aan pesticiden op basis van organofosfaten enerzijds, en ernstige negatieve gezondheidseffecten anderzijds, waaronder hart- en vaatziekten, verminderde functie van het mannelijk voortplantingssysteem,  aandoeningen van het zenuwstelsel, dementie en mogelijk ook een verhoogd risico op non-Hodgkin lymfoom. Bovendien is prenatale blootstelling aan organofosfaten gecorreleerd met een verminderde duur van de zwangerschap en neurologische klachten bij het nageslacht. 

Wat betreft het controversiële glyfosaat, waarvan de veiligheid onderwerp is van een verhitte wetenschappelijke discussie, is dit de meest gebruikte herbicide binnen de hedendaagse landbouw, in het bijzonder sinds de introductie van glyfosfaat-tolerante, genetisch gemodificeerde voedingsgewassen, waaronder bepaalde soorten sojabonen en maïs. Het algemene gebruik van het middel binnen de cultivatie van genetisch gemodificeerde sojabonen, heeft tot zorgen geleid omtrent mogelijke synergistische oestrogene effecten vanwege de gelijktijdige blootstelling aan glyfosaat en het fyto-oestrogeen “genisteïne”, hetgeen een algemeen voorkomende isoflavone is in sojabonen en in de producten die daaruit vervaardigd worden. Glyfosaat kan een verstorende werking op het endocriene systeem hebben, menselijke erytrocyten in vitro beïnvloeden en de carcinogene activiteit in de huid van muizen verhogen. Bovendien wordt gedacht dat het de shikimate-pathway extreem verstoort, welke bij planten en bacteriën wordt gevonden, maar ook in het microbioom van de mens. Dit laatste kan ervoor zorgen dat de toevoer van essentiële aminozuren bij de mens verstoord raakt. Commerciële glyfosaatformules worden als meer toxisch beschouwd dan de actieve substantie op zich. Op glyfosaat gebaseerde herbiciden, zoals het bekende “Roundup”, kunnen schade aan het DNA veroorzaken en de endocriene functie verstoren in menselijke cellijnen en in de testikelcellen van ratten. Tevens kan het schade veroorzaken aan gekweekte menselijke huidcellen en celdood veroorzaken van testikelcellen van proefdieren. Ook zijn er aanwijzingen dat ze mogelijk het cytoskelet negatief beïnvloeden, alsmede het intracellulair transport. Een recent onderzoek onderzocht de mogelijke verbanden tussen glyfosaat, genetisch gemodificeerde voedingsgewassen en de verslechterende gezondheidstoestand in de VS. Correlatieanalyses lieten zien dat er mogelijk verbanden bestaan tussen het gebruik van glyfosaat en verschillende negatieve effecten op de gezondheid en ziektebeelden, waaronder hoge bloeddruk, diabetes, hersenbloeding, autisme, nierfalen, parkinson, alzheimer en kanker. Voorts maakt men zich zorgen dat glyfosaat mogelijk glutenintolerantie veroorzaakt, een gezondheidsprobleem dat in verband is gebracht met tekorten aan essentiële spoorelementen, voorplantingsproblemen en een verhoogd risico op non-Hodgkin lymfoom.

In meer populaire bewoordingen: pesticiden en herbiciden die algemeen gebruikt worden, kunnen hersenschade, kanker, geheugenverlies, hyperactief gedrag, verlies van het leervermogen, agressie, longziekte, obesitas, diabetes, alzheimer, parkinson, autisme en nierinsufficiëntie veroorzaken.

3. Hoe men de gezondheid en hersenfunctie kan verbeteren door vrijwel altijd organische voeding te eten en door de reeds in het lichaam opgeslagen toxinen te verwijderen.

Het lijkt overduidelijk dat niet-organische voeding de gezondheid van de mens wereldwijd ernstig op de proef stelt. De medische wereld is er al langer van op de hoogte dat kinderen kwetsbaarder zijn dan volwassenen wanneer zij in gelijke mate worden blootgesteld aan medicijnen of andere stoffen. De leeftijdsgerelateerde verschillen in bevattelijkheid voor chemicaliën, en in het bijzonder de verhoogde bevattelijkheid van zeer jonge kinderen, geven weer hoe gevoelig de processen zijn die betrokken zijn bij de ontwikkeling van organen en tijdens de fysiologische onvolwassenheid. Er zijn ook leeftijdsgerelateerde verschillen in de mate van blootstelling aan chemicaliën in de omgeving; per eenheid lichaamsgewicht eten kinderen meer voeding en drinken meer water – dit zijn beide potentiële besmettingsbronnen. Ook halen ze sneller adem en kunnen ze meer luchtvervuiling inademen per eenheid lichaamsgewicht dan volwassenen. Documentatie van de verschillen tussen kinderen en volwassenen is een integraal onderdeel van het onderzoek dat de Food and Drug Administration (VS) standaard doet naar de veiligheid van medicijnen; het lijkt redelijk om dezelfde benadering ook te hanteren bij het vaststellen van de veiligheid van niet-medische chemicaliën in de omgeving.

De belangrijkste aanbevelingen om blootstelling aan pesticiden en herbiciden te verlagen, zijn meestal gerelateerd aan het wassen van groente en fruit (voordat je het schilt!), het verwijderen van de schil en verhitten voor consumptie. Echter, op deze manier worden het fruit en de groente zelf niet vrijgemaakt van pesticiden. De enige haalbare manier om mensen en in het bijzonder kinderen te beschermen is de consumptie van organische voeding. Een recent onderzoek (n = 4400 deelnemers) liet zien dat de consumptie van uitsluitend organische voeding de aanwezigheid van pesticiden met meer dan 65% liet dalen in een relatief korte tijd. Langdurige consumptie was nog effectiever en zowel op de korte als lange termijn was de consumptie van organische voeding gerelateerd aan betere gezondheidsuitkomsten en een betere hersenfunctie. 

Conclusie

Tot het eind van vorige maand waren de European Commission for Health en de US Environmental Protection Agency (EPA) van plan om diverse pesticiden te verbieden bij de cultivatie van veel verschillende voedingsmiddelen. Donald Trump besloot echter om de verschillende bovengrenzen voor het gebruik van pesticiden en herbiciden binnen de landbouw los te laten. De Duitse regering heeft ingestemd met een motie die het langdurige gebruik – een periode van 5 jaar – van Roundup ondersteunt. Deze besluiten zullen in de toekomst onze voedingsgewassen nog meer negatief beïnvloeden, wat gevaarlijk is voor onze kinderen, het milieu en voor onszelf. 

Literatuur

1. Curl et al, Estimating Pesticide Exposure from Dietary Intake and Organic Food Choices: The Multi-Ethnic Study of Atherosclerosis (MESA), Environmental Health Perspectives 2015, vol. 123, no 5
2. Grant et al, Pesticides in Blood from Spectacled Caiman (Caiman Crocodilus) Downstream of Banana Plantations in Costa Rica, Environmental Toxicology and Chemistry 2013, vol. 32, no. 11, pp. 2576–2583
3. Kruvea et al, Pesticide Residues in Commercially Available Oranges and Evaluation of Potential Washing Methods, Proc. Estonian Acad. Sci. Chem. 2007, 56, 3, 134–141
4. https://moniquevandervloed.nl/pesticiden-op-bananen-hoe-erg-is-het-eigenlijk/
5.https://articles.mercola.com/sites/articles/archive/2018/01/16/pesticide-residues-in-fresh-produce.aspx
6. Rauh V.A., Polluting Developing Brains — EPA Failure on Chlorpyrifos, N. Engl. J. Med. 378; 13, nejm.org 2018
7. Stamati et al, Chemical Pesticides and Human Health: The Urgent Need for a New Concept in Agriculture, Frontiers in Public Health, 2016, vol. 4, article 148