De rol van DHA in hersenontwikkeling

Docosahexaeenzuur (DHA) is een meervoudig onverzadigd vetzuur dat wordt gemaakt uit alfalinoleenzuur (ALA). Dit proces, waarbij eicosapentaeenzuur (EPA) een tussenstap is, verloopt bij veel mensen niet optimaal. Minder dan vijf procent van ALA wordt omgezet in EPA en slechts 0 tot 4% in DHA. En dat terwijl DHA een hele belangrijke rol speelt bij voor zowel de pre- als de postnatale hersenontwikkeling en het gezond houden van de hersenen op volwassen leeftijd.

DHA is een belangrijke component van neuronale membranen. De grootste concentratie DHA in het lichaam bevindt zich dan ook onder andere in de hersenen. DHA heeft (samen met EPA) een belangrijke rol bij ondermeer de celdeling en -differentiatie, de signaaloverdracht in cellen, de celapoptose en zelfs de expressie van genen.

DHA prenataal en bij jonge kinderen

Vetzuren, en met name de juiste balans hierin, zijn belangrijk aan het begin van het leven om de neurale ontwikkeling te ondersteunen en om neurologische ontwikkelingsstoornissen te voorkomen. Tekorten in omega-3-vetzuren, zowel bij de moeder in de prenatale fase als bij het kind in de postnatale fase, kunnen nadelige effecten hebben op de neuronale ontwikkeling van het kind.

Zo laat een Britse studie zien dat een verlaagde DHA-status significante effecten heeft op het denken en gedrag van gezonde schoolgaande kinderen. En uit een Europese studie onder 584 kinderen van ongeveer 8 jaar blijkt, dat deze kinderen minder vaak emotionele- en gedragsproblemen hadden als ze minimaal 2 keer per week vis aten, waarvan eenmaal vette vis.

DHA bij volwassenen en ouderen

Niet alleen de neurologische ontwikkeling, maar ook de psychische gesteldheid en zelfs neurodegeneratie hangen nauw samen met de vetzuurstatus in het lichaam. Een versnelde cognitieve achteruitgang en milde cognitieve stoornissen correleren met een verlaagd DHA-/EPA-niveau. Daarbij kan uit epidemiologische studies worden afgeleid dat lage omega-3-niveau’s in het lichaam correleren met het meer voorkomen van neuro-psychiatrische aandoeningen, die ook ernstiger van aard lijken te zijn. Interventiestudies met omega-3-suppletie laten positieve resultaten zien ten aanzien van dit soort aandoeningen.

Met het stijgen van de leeftijd blijkt DHA ook een rol te spelen bij het verhogen van de dichtheid van dendrieten en het verminderen van de belasting van bèta-amyloïde- en tauweiwitten. Ook hier laat onderzoek zien dat ouderen die wekelijks uit de zee eten een soms zeer fors lager risico lopen op het ontwikkelen van dementie, waaronder de ziekte van Alzheimer.

De gevolgen van een chronisch tekort aan DHA

Het advies van de Gezondheidsraad aan volwassenen is om 200 milligram omega-3-vetzuren uit visconsumptie te halen. Om dit advies op te volgen dient uw cliënt 1x per week een portie vette vis te eten, bij voorkeur wilde zalm of haring. Uit de voedselconsumptiepeiling 2007-2010 blijkt deze aanbeveling bij een groot deel van de bevolking niet wordt gehaald. Dit betekent dat een groot deel van de bevolking een suboptimale DHA (en EPA) inname heeft.

Onderzoek laat zien dat een langdurig suboptimale inname van DHA (en EPA) de kans verhoogt op stoornissen op het gebied van de hersenen, met name op het gebied van het denken, gedrag en de stemming. Bij kinderen kan dan gedacht worden aan ontwikkelingsstoornissen. Bij volwassenen moet men meer denken aan psychische stoornissen zoals depressie, bipolaire stoornis, schizofrenie, borderline stoornis, stress en agressie. Terwijl deze langdurige ondermaatse inname van DHA (en EPA) op latere leeftijd weer kan leiden tot cognitieve achteruitgang en dementie.

Kennis in de praktijk

DHA kan dus worden verkregen uit voeding en dan met name zeevoeding. Zo zijn vette vis (makreel, forel, zalm, haring, sardines) goede bronnen van omega-3-vetzuren, net als algen (zeewieren). De hoogste concentratie EPA en DHA lijkt volgens onderzoek onder 39 vissoorten vooral bij haringen en baarsachtige vissen aanwezig te zijn.

Juist vanwege het grote belang van (met name) DHA dient zeker bij onvoldoende visconsumptie of bij hersen-gerelateerde klachten onder alle leeftijdsgroepen in de bevolking suppletie met DHA overwogen te worden. Suppletie met omega-3-vetzuren kan, zo is al uit meerdere onderzoeken gebleken, de cognitieve functie verbeteren.

Daarbij laat onderzoek ook zien dat suppletie met DHA effectiever is dan suppletie met EPA. Dit komt omdat de omzetting van EPA naar DHA zeer moeizaam verloopt, maar de omzetting van DHA naar EPA juist heel makkelijk verloopt en ook plaatsvindt op basis van de behoefte van het lichaam. Door suppletie met DHA kan het lichaam dus makkelijker een optimale omega-3-vetzuurstatus verkrijgen.

Bronnen:

• Monografie Vetzuren [graag hier de link invoegen, hij staat nu nog niet online]
• Mun, Jonathan G et al. “Choline and DHA in Maternal and Infant Nutrition: Synergistic Implications in Brain and Eye Health.” Nutrients vol. 11,5 1125. 21 May. 2019, doi:10.3390/nu11051125
• Morse, Nancy L. “Benefits of docosahexaenoic acid, folic acid, vitamin D and iodine on foetal and infant brain development and function following maternal supplementation during pregnancy and lactation.” Nutrients vol. 4,7 (2012): 799-840. doi:10.3390/ nu4070799
• Janssen, CIF. & Kiliaan, AJ (2014). Long-chain polyunsaturated fatty acids (LCPUFA) from genesis to senescence: The influence of LCPUFA on neural development, aging, and neurodegeneration. Progress in Lipid Research, 53, 1–17. doi:10.1016/j.plipres.2013.10.002
• Kidd PM. Integrated Brain Resto- ration after Ischemic Stroke – Medical Management, Risk Factors, Nutrients, and other Interventions for Managing Inflammation and Enhancing Brain Plasticity. Alternative Medicine Review. 2009;(14)1:14-35
• Zadeh-Ardabili, PM, Rad, SK, Rad, SK, & Movafagh, A. (2019). Antidepressant–like effects of fish, krill oils and Vit B12 against exposure to stress environment in mice models: current status and pilot study. Scientific Reports, 9(1). doi:10.1038/ s41598-019-56360-8
• Gow RV, Hibbeln JR. Omega-3 fatty acid and nutrient deficits in adverse neurodevelopment and childhood behaviors. Child Adolesc Psychiatr Clin N Am 2014; 23: 555–590.
• Bondi CO, Taha AY, Tock JL, et al. Adolescent behavior and dopamine availability are uniquely sensitive to dietary omega-3 fatty acid deficiency. Biol Psychiatry 2014; 75: 38–46.
• Tesei A, Crippa A, Ceccarelli SB, et al. The potential relevance of docosahexaenoic acid and eicosapentaenoic acid to the etiopathogenesis of childhood neuro- psychiatric disorders. Eur Child Adolesc Psychiatry 2017; 26: 1011–1030.
• Montgomery P, Burton JR, Sewell RP, et al. Low blood long chain omega-3 fatty acids in UK children are associated with poor cognitive performance and behavior: a cross-sectional analysis from the DOLAB study. PLoS One 2013; 8: e66697
• Reimers A, Ljung H. The emerging role of omega-3 fatty acids as a thera- peutic option in neuropsychiatric disorders. Ther Adv Psychopharmacol. 2019;9:2045125319858901. Published 2019 Jun 24. doi:10.1177/2045125319858901
• Sakamoto T, Cansev M, Wurtman RJ. Oral supplementation with docosahexaenoic acid and uridine-5’-monophosphate increases dendritic spine density in adult gerbil hippocampus. Brain Res 2007; 1182: 50–59
• Green KN, Martinez-Coria H, Khashwji H, et al. Dietary docosahexaenoic acid and docosapentaenoic acid ameliorate amyloid-beta and tau pathology via a mechanism involving presenilin 1 levels. J Neurosci 2007; 27: 4385–4395
• Harris WS, Mozaffarian D, Lefevre M et al. Towards establishing dietary reference intakes for eicosapentaenoic and docosahexaenoic acids. J Nutr. 2009;139(4):804S-19S
• Layé S. Polyunsaturated fatty acids, neuroinflammation and well being. Prostaglandins Leukot Essent Fatty Acids. 2010;82(4-6):295-303
• Arterburn LM, Hall EB, Oken H. Distri- bution, interconversion, and dose response of n-3 fatty acids in humans. Am J Clin Nutr. 2006 Jun;83(6 Suppl):1467S– 1476S
• Heude B, Ducimetiere P, Berr C. Cognitive decline and fatty acid composition of erythrocyte membranes—The EVA Study. Am J Clin Nutr. 2003;77:803–8
• Morris MC, Evans DA, Tangney CC, Bienias JL, Wilson RS. Fish consumption and cognitive decline with age in a large community study. Arch Neurol. 2005;62:1849–53
• Gelder van BM, Tijhuis M, Kalmijn S, Kromhout D. Fish consumption, n-3 fatty acids, and subsequent 5-y cognitive decline in elderly men: the Zutphen Elderly Study. Am J Clin Nutr. 2007;85:1142–7
• Beydoun MA, Kaufman JS, Sloane PD, Heiss G, Ibrahim J. n-3 Fatty acids, hypertension and risk of cognitive decline among older adults in the Atherosclerosis Risk in Communities (ARIC) study. Public Health Nutr. 2008;11:17–29.