Tien toepassingen van Curcuma longa

Curcuma longa, ook wel geelwortel, kurkuma of koenjit genoemd, wordt al eeuwen in de Aziatische keuken gebruikt en wordt in de Ayurveda ingezet tegen allerlei klachten en aandoeningen. Zo is het een krachtig antioxidant en werkt het ontstekingsremmend. Het is daarom met name interessant bij aandoeningen waarbij oxidatieve processen een rol spelen, en bij verschillende inflammatoire aandoeningen [1].

Wat is oxidatieve schade en inflammatie?

Oxidatieve processen en inflammatie zijn nauw aan elkaar verwant. Ontstekingscellen maken reactieve zuurstofdeeltjes (ROS) vrij in het ontstoken lichaamsweefsel. Dit mechanisme rekent af met ongewenste indringers, maar vaak ontstaat ook schade aan de omliggende weefsels. Met name wanneer de chronisch ontsteking wordt, kan dit verregaande gevolgen voor de gezondheid hebben.

Andersom zijn ROS in staat om een signaleringscascade aan te zetten waarlangs er extra transcriptie van genen plaatsvindt die coderen voor pro-inflammatoire stoffen. Deze vicieuze cirkel verklaart het verband tussen chronische laaggradige ontstekingen, oxidatieve processen, weefselschade en moderne ziektebeelden. En daarop kan Curcuma longa als geen ander ingrijpen: het remt zowel oxidatieve schade als laaggradige ontstekingen, zelfs tot op het niveau van de genen.

De 10 toepassingen van Curcuma longa

Gemaksvoeding en geraffineerde suikers zorgen voor een verhoogde aanmaak van ROS in het lichaam. Deze deeltjes veroorzaken progressieve schade aan cellen en weefsels en versnellen het proces van veroudering. Samen met laaggradige ontstekingen staat oxidatieve schade aan de basis van bijvoorbeeld diabetes type 2. Curcuma longa kan ROS wegvangen, waardoor er minder schade ontstaat aan het lichaam en de kans op het ontwikkelen van het ziektebeeld kleiner wordt. Voorkomen is natuurlijk beter dan genezen: minder geraffineerde voeding is daarbij de sterkste troef.

In onze voeding gaat is een goede verhouding tussen omega-6 en omega-3-vetzuren belangrijk. Bij voorkeur is de verhouding 5:1 of 1:1 maar door onze huidige omega-6-rijke voeding is de balans echter doorgeslagen naar 16:1 [2]. Het probleem daarbij is dat omega-6 door de enzymen COX-2 en 5-LOX wordt omgezet in ontstekingsbevorderende stoffen. Hoe langer dit voortduurt, hoe groter de kans op laaggradige ontstekingen. Curcuma longa remt COX-2 en 5-LOX, waardoor er minder ontstekingsstoffen vrijkomen. Dit verlaagt de kans op de ontwikkeling van onder andere neurodegeneratie, diabetes type-2, hart- en vaatziekten, auto-immuunziekten en COPD [1]. Ook kan men de balans weer rechtzetten door meer vis en minder plantaardige oliën zoals zonnebloemolie te eten [2].

Ook op het niveau van de genen grijpt Curcuma longa in op de ontwikkeling van ontstekingsziekten. De transcriptiefactor NF-kB coördineert ontstekingsprocessen en is verantwoordelijk voor de transcriptie van ontstekingsbevorderende cytokines. Een hele reeks aandoeningen is hiermee in verband gebracht, waaronder astma, atherosclerose, diabetes type-2 en inflammatoire darmziekten. Ook leidt een toename van NF-kB tot een versnelde veroudering van cellen en weefsels. Curcuma heeft een remmende werking op NF-kB [1]. Bij reuma staat de transcriptiefactor NF-kB centraal, de stof die ontstekingsbevorderende cytokines transcribeert van het DNA. Dankzij de remmende werking op NF-kB kan Curcuma zowel de acute als chronische fase van reuma remmen. Bovendien is Curcuma net zo effectief gebleken als NSAID’s (aspirine, ibuprofen, diclofenac) bij de behandeling van pijn, zwelling en ochtendstijfheid die kenmerkend zijn voor reumatoïde artritis [1].

Lees meer over de behandeling van gewrichtsaandoeningen in onze whitepaper “Gewrichten”

De veelzijdigheid van curcuma longa wordt met nogmaals duidelijk als we kijken naar het effect van de wortel op de lever. Curcuma verhoogt de hoeveelheid lichaamseigen antioxidantenzymen wat betekent dat de lever haar eigen herstellen vermogen verbetert. In een kortdurende dierstudie werd dit van curcuma op de lever al na 3 dagen suppletie gevonden, curcuma is dus zowel een effectieve als snelle interventie [3]. Ook kan curcuma naast medicatie worden ingezet om de lever te beschermen en ondersteunen, zo is het bijvoorbeeld aangetoond hepatoprotectief (leverbeschermend) bij het gebruik van paracetamol [4]. Bij leverproblematiek is curcuma effectief in te zetten samen met mariadistel (sylibum marianum), een bekend therapeutisch kruid voor de lever [5].

Bij een gezond immuunsysteem bestaat er een goede balans tussen de witte bloedcellen Th-1 en Th-2. Th-1-cellen scheiden immunomodulatoren uit die betrokken zijn bij de vertraagde overgevoeligheid. Th-2-cellen zijn indirect verantwoordelijk voor de uitscheiding van antilichamen zoals IgE, dat in hoge gehaltes een allergische reactie uitlokt. Bij immuungerelateerde aandoeningen zoals reuma is de balans duidelijk doorgeslagen naar Th-1 en bij allergische aandoeningen naar Th-2. Uit onderzoek blijkt dat Curcuma longa wellicht in staat is om deze balans te herstellen, waardoor zowel immuungerelateerde aandoeningen en allergische reacties minder snel zouden optreden [6].

Suppletie met curcuma longa zorgde voor onderdrukking van NF-kB met vermindering van ontstekingsbevorderende cytokines en vermindering van klinische en histologische tekenen van slijmvliesontsteking in de dikke darm. Curcumine werkt mogelijk ook bij het prikkelbare-darm syndroom. Een niet-placebo-gecontroleerde pilotstudie met 207 mensen liet na acht weken verbetering zien van buikpijn, ontlastingspatroon en kwaliteit van leven [1]. Mogelijk is het gunstige effect op de symptomen een resultaat van de anti-inflammatoire werking van curcuma [4].

Lees meer over de behandeling van darmaandoeningen in ons e-book ‘Een goede gezondheid begint in de darm’

Curcuma longa is in staat om de bloed-hersenbarrière te passeren. Aldaar remt Curcuma het enzym monoamineoxidase (MAO) en verhoogt serotonine, noradrenaline en dopamine, onder andere in de frontale cortex, de hippocampus en het striatum. Deze hersengebieden zijn betrokken bij emotie, motivatie, leervermogen en geheugen. Uit onderzoek bij muizen blijkt dit depressief gedrag te kunnen verminderen. Curcuma doet overigens nog meer voor de hersenen: alzheimer blijkt minder vaak voor te komen bij mensen met een hogere inname van antioxidanten en (natuurlijke) ontstekingsremmers. Mogelijk helpt curcumine ook bij het afbreken van plaques: curcumine zorgt voor destabilisatie van samengeklonterde amyloïd-ß eiwitten en doet dit beter dan ibuprofen en naproxen [1].

In India wordt een pasta van Curcuma longa gebruikt om wonden sneller te laten helen en infectie te voorkomen. Uit onderzoek blijkt dat dit de migratie naar de wond van macrofagen, neutrofielen en fibroblasten stimuleert. Ook versnelt dit de wondcontractie, neovascularisatie en re-epithelisatie. De antimicrobiële activiteit is in-vitro aangetoond bij bacteriën, virussen, pathogene schimmels, protozoa en wormen [4], in sommige gevallen werkt dit net zo goed als ampicilline, doxycilline en gentamycine. Ook blijkt curcuma-extract (in vitro) de MRSA-bacterie te remmen en deze opnieuw gevoelig te maken voor behandeling met antibiotica [1].

Curcuma longa vermindert pijn en versnelt de heling van maagzweren. Het gaat maagzweren door stress, alcohol, NSAID’s en Helicobacter pylori tegen. Dit komt omdat het werkt als antioxidant én ontstekingsremmer, maar ook omdat het bijdraagt aan een betere slijmlaag in de maag. Curcuma kan daarom ook gebruikt worden bij gastritis, dyspepsie en slijmvliesirritatie.

In verschillende humane pilotstudies is aangetoond dat curcumine lipidenperoxidatie vermindert en goed is voor de bloedlipiden- en fibrinogeenspiegel. Deze processen spelen een belangrijke rol bij het ontstaan en de verergering van atherosclerose. Significante effecten worden al gezien vanaf een dosis van 20 mg curcumine per dag. Tien gezonde volwassenen gebruikten in een pilotstudie een week lang 500 mg curcumine per dag; de totaalcholesterolspiegel daalde (gemiddeld) met 12%, de spiegel van serumlipidenperoxides met 33%, de HDL-spiegel steeg met 29% [1].

Curcuma longa is effectief in te zetten bij een hele reeks aan aandoeningen, waarvan in dit artikel tien voorbeelden zijn genoemd. Het is zowel in te zetten als supplement, maar ook als onderdeel van de voeding. Verse kurkuma vindt u bijvoorbeeld op de markt, maar soms is het makkelijker om een supplement te nemen. Curcuma supplementen bevatten vaak synergisten die eveneens antioxidatief en anti-inflammatoir werken zoals resveratrol en EPGC uit groene thee. Bij leverproblematiek is een combinatie van Silybum marianum en Curcuma longa aan te raden.

[1] Natura Foundation. Monografie. Curcuma longa. https://www.naturafoundation.nl/kenniscentrum/monografie/9/curcuma-longa

[2] Natura Foundation. Monografie. Omega-3 en omega-6 vetzuren (EPA, DHA, GLA). https://www.naturafoundation.nl/kenniscentrum/monografie/93/omega-3-en-omega-6-vetzuren-epa-dha-gla

[3] Hasan, M. A. (2020). Ultrastructural Changes in Hepatocytes and Chemopreventive Effects of Short-Term Administration of Curcuma longa L. against Oxidative Stress-Induced Toxicity: Improvement Mechanisms of Liver Detoxification. Evidence-Based Complementary and Alternative Medicine, 2020. https://doi.org/10.1155/2020/9535731

[4] Labban, L. (2014). Medicinal and pharmacological properties of Turmeric (Curcuma longa): A review. Int J Pharm Biomed Sci, 5(1), 17-23.

[5] El-Sheikh, N., & El Fattah, H. M. (2011). Counteracting methionine choline-deficient diet-induced fatty liver by administration of turmeric and silymarin. J Appl Sci Res, 7(12), 1812-20.

[6] Shin, H. S., See, H. J., Jung, S. Y., Choi, D. W., Kwon, D. A., Bae, M. J., ... & Shon, D. H. (2015). Turmeric (Curcuma longa) attenuates food allergy symptoms by regulating type 1/type 2 helper T cells (Th1/Th2) balance in a mouse model of food allergy. Journal of ethnopharmacology, 175, 21-29. https://doi.org/10.1016/j.jep.2015.08.038