De evolutionaire achtergrond van intermittent fasting

Calorierestrictie is waarschijnlijk goed voor ons lichaam. Maar de drang om overmatig te eten, zit diepgeworteld in onze genen. Minder eten blijkt voor veel mensen lastiger dan af en toe helemaal niets eten. Maar hoe maken we dit inzicht bruikbaar voor de praktijk?

In de loop van de evolutie heeft de mens een genenpakket ontwikkeld dat is ingesteld op veel lichamelijke activiteit en voedselschaarste. Als jagers en verzamelaars struinde deze mens  door de wilde natuur en aten ze voedsel zodra dit bereikbaar was. Het lichaam houdt bovendien van (lekker) voedsel en legt bij voorkeur voedselreserves aan. Dat was vroeger goed als overlevingsstrategie, want in tijden van voedselschaarste, konden de reserves dan worden aangesproken.

Tegenwoordig is dat in de westerse wereld niet meer nodig omdat voedselschaarste er niet meer voorkomt. Integendeel: men eet juist te vaak en te veel. Bovendien zijn de meeste mensen lichamelijk inactief.

Overgewicht vaak ongezond

De overmaat aan calorieën in combinatie met een trage stofwisseling die niet meer past bij deze tijdsgeest leidt tot overgewicht en negatieve gezondheidseffecten. Sterker nog: vanuit evolutionair oogpunt zouden mensen die echt veel te zwaar zijn vruchtbaarheidsklachten ontwikkelen en langzaam uit de bevolking verdwijnen. Ook wordt een slecht eetpatroon en overgewicht in verband gebracht met allerlei chronische ziekten die wellicht vermeden kunnen worden door periodiek te vasten.

Calorierestrictie door af en toe te vasten wordt al enige tijd in verband gebracht met langlevendheid. Chronische ziekten zoals diabetes type II, hart-en vaatziekten en neurologische aandoeningen zoals de ziekte van Alzheimer’s treden niet of pas veel later op, althans in dierstudies. Maar er is ook onderzoek gedaan bij mensen.

In de praktijk

Een bekende strategie die wordt toegepast bij intermittent fasting (IF) is de 5 op 2 verdeling, waarbij gedurende vijf dagen normaal en op twee dagen van de week beperkt (300 calorieën) wordt gegeten. Van IF bij mannen is aangetoond dat het gunstige effecten heeft op de stofwisseling. De gevoeligheid voor insuline neemt toe gepaard gaande met een gewenste verlaging van het bloedsuikergehalte.

Ander klinisch onderzoek bij mensen heeft aangetoond dat zowel het bloedsuikergehalte als het insulinegehalte tijdens het vasten afnam met respectievelijk 3 tot 6 procent en 20 tot 31 procent. Bovendien zetten de hormonale effecten tijdens het vasten aan tot meer vetverbranding. Kortom, IF is gunstig voor de stofwisseling, verhoogt de gevoeligheid van insuline en verbetert de glucosespiegel. De onderzoekers concluderen dan ook dat de effecten van IF mogelijk gunstig zijn bij de preventie van diabetes type II.

Veroudering vertragen

Een ander positief gevolg van IF is het vertragen van het verouderingsproces omdat het  beschermt tegen de gevolgen van oxidatieve stress en het optreden van laaggradige ontstekingsprocessen. Zowel oxidatieve stress als ontstekingen worden in verband gebracht met allerlei hiervoor genoemde chronische aandoeningen inclusief verouderingsprocessen. Denk bijvoorbeeld aan artherosclerose, dat geleidelijk aan bijdraagt aan hart-en vaatziekten. Dierexperimenteel onderzoek heeft bovendien aangetoond dat IF gunstige effecten heeft op het bloedlipidenprofiel, de bloeddruk en op bepaalde cytokinen die in verband worden gebracht met ontstekingen.

Fascinerend schoonmaakproces

Opmerkelijk is dat IF aanzet tot een fascinerend schoonmaakproces, autofagie, waarbij gebrekkige celcomponenten op selectieve wijze worden opgeruimd. Dat is heel gezond omdat zodoende ook niet-functionele of defecte eiwitten worden afgebroken en opgeruimd. Sommige onderzoekers geven aan dat dit mechanisme zenuwcellen beschermt tegen de ziekte van Alzheimer’s, ook al wordt Alzheimer’s tegenwoordig niet alleen meer toegeschreven aan eiwitophopingen en het ook een vaatprobleem of ontstekingsprobleem kan zijn.

Tegelijkertijd blijkt uit dierexperimenteel onderzoek bij ratten dat IF ook de groei van nieuwe zenuwcellen kan bevorderen. Daarnaast verhoogt IF ook de afgifte van het hersenhormoon brain derived neurotrophic factor (BDNF). Een tekort aan deze stof wordt in verband gebracht met depressie en andere hersenaandoeningen. Ander onderzoek laat zien dat IF mogelijk het ontstaan van Alzheimer vertraagt of in ieder geval de ernst ervan doet afnemen.

Onderzoek LUMC

Het lijkt er sterk op dat periodiek vasten ook voor de mens grote gezondheidsvoordelen oplevert, hoewel meer onderzoek noodzakelijk is. In Nederland onderzoekt o.a. hoogleraar Diabetologie in het LUMC , Hanno Pijl, hoe hormonen en het zenuwstelsel onze stofwisseling reguleren. Volgens Pijl zijn er veel redenen om aan te nemen dat IF dezelfde voordelen  heeft zoals die zijn waargenomen bij talloze diersoorten. Minder eten en vooral af en toe niet eten heeft gunstige effecten op de gezondheid.

Bronnen

https://www.bonusan.com/nl/nieuws/7-gezondheidsvoordelen-van-intermittent-fasting/

ANP/Roos Koole, Periodiek honger lijden is goed voor het lichaam, https://s.parool.nl/s-a4551859/