Hoe breng je de HPA-as tot rust? GABA uitgelicht.

We leven in een maatschappij die in geen enkel opzicht nog lijkt op onze natuurlijke omgeving in welke we gedurende miljoenen jaren zijn geëvolueerd. Velen van ons en vele van onze cliënten werken lange uren, halen deadlines, hollen van de voetballes naar de balletles, hebben geen tijd meer om rustig samen te zijn met vrienden en familie, om buiten van de zon te genieten… De huidige omvang van de wereldbevolking legt een grote druk op resources van onze planeet en op onszelf als mens. We hebben zoiets ontwikkeld als een ‘voedingsindustrie’. Ons voedsel wordt in fabrieken gemaakt, onze gewassen worden eenzijdig geteeld en besproeid met chemicaliën die de oogst moeten verbeteren, ons vee of vis wordt gekweekt en bewerkt, met grote gevolgen voor de voedingswaarde en nutriënten die het voedsel biedt.

Evenwicht

Zowel nutriëntarme voeding, het gebrek aan beweging en sociaal contact, de emotionele stress als de aanwezigheid van omgevingstoxines en/of een gebrekkige slaap leiden er allemaal toe dat we als mens uit evenwicht worden gebracht. Het interne milieu in ons lichaam streeft er steeds naar in homeostase, in evenwicht, te zijn. Af en toe een korte, hevige stressprikkel zoals we in de evolutie vaak ervaren hebben, zoals honger, dorst, hitte, koude, brengt ons uit die homeostase en zet werkingsmechanismen in gang die ons binnen aanzienlijke tijd terug in homeostase brengen. In dat geval spreken we van een kortdurende, fysiologische hormetische prikkel die gezond is en cruciaal voor het behouden van gezondheid: deze houdt ons flexibel.

De stressprikkels waar we in onze huidige samenleving aan blootgesteld worden, zijn daarentegen vaak niet kortdurend en vaak erg nieuw in de menselijke evolutie zoals bewegingsgebrek, de aanwezigheid van schermen of nieuwe omgevingstoxines ontstaan door chemische industrie, om er maar enkele te noemen. Zeker in deze onzekere tijden van een pandemie, zoals de huidige Corona-pandemie, staan zeer veel mensen onder langdurige stress.

HPA-as

Telkens als onze hersenen een stressprikkel waarnemen wordt er een neuro-endocrinologisch systeem geactiveerd: hypothalamus-hypofyse-bijnieras (HPA-as). Indien deze HPA-as langdurig wordt geactiveerd en de homeostase langdurig wordt verstoord, zoals bij veel mensen in deze tijd het geval is, kan het langdurig produceren van cortisol grote gezondheidsproblemen met zich meebrengen. Eén van de meest cruciale interventies als gezondheidsprofessional is het tot rust brengen van de HPA-as zodat het lichaam de kans krijgt zijn homeostase te herstellen.

Een interessant werkingsmechanisme om de HPA-as tot rust te brengen is deze van de neurotransmitter GABA. Dit is onze belangrijkste inhiberende (remmende) neurotransmitter die overal in ons brein de prikkels afremt zodra er voldoende stimulerende signalen zijn doorgegeven. Een overmaat aan stimulerende signalen kan schadelijk zijn voor onze hersenen. GABA remt ook de HPA-as.

GABA

Een GABA-tekort is in verband gebracht met rusteloosheid of piekergedrag, paniekaanvallen, slapeloosheid, hoofdpijn, verslavingsgedrag, depressie, epilepsie, Parkinson en cognitieve achteruitgang. Gelet op het feit dat naast ons neurologisch systeem ook andere organen gebruik maken gebruik van de remmende neurotransmitter GABA, is een GABA-tekort ook gelinkt aan hoge bloeddruk, diabetes, leveraandoeningen, nieraandoeningen en allergieën.

Strategieën om de GABA-productie op te krikken zijn de volgende. Natuurlijke voedingsbronnen van GABA zijn onder andere tuinbonen, groene (blad-)groenten, tomaten, uien, scharreleieren en verse noten en zaden. Om endogeen GABA te kunnen produceren, zijn voldoende bouwstoffen en cofactoren nodig. GABA wordt onder invloed van het enzym glutamaatdecarboxylase (GAD), met als cofactor pyridoxaal-5-fosfaat (actieve vitamine B6), gesynthetiseerd uit glutaminezuur. Aanvulling van GABA middels een supplement is ook een goede manier om lichaamseigen GABA snel aan te vullen. En heeft u wel eens gedacht aan het inzetten van fytotherapie ter stimulatie van GABA? Veel planten bevatten GABA. Enkele voorbeelden zijn Camellia Sinensis, Valeriana Officinalis, Hypericum Perforatum en Passiflora Incarnata.

Daarnaast zijn alle anti-inflammatoire interventies voor de hersenen interessant. De productie van GABA neemt namelijk af bij ontstekingsactiviteit in de hersenen. Voor het remmen van neuro-inflammatie zijn de omega-3 vetzuren van groot belang. Omega-3 vetzuren in de hersenen remmen zelfs rechtstreeks de productie van cortisol.

Tot slot is er een sterke connectie tussen het darmmicrobioom en de productie van GABA. Ons darmmicrobioom is een grote producent van neuro-actieve stoffen en neurotransmitters zoals onder andere GABA. Onze darm kan zelf GABA produceren als deze de juiste bacteriën bevat. De darmgezondheid is dus ook een factor om in acht te nemen als iemand een overactieve HPA-as heeft.

Kennis in de Praktijk

We beschreven de remmende invloed van GABA op de HPA-as en de interventies die u kunt doen om GABA te stimuleren. Denkt u aan een voedingsinterventie, een interventie op het remmen van neuroinflammatie (omega-3), een interventie op het microbioom (met onder andere probiotica) en het inzetten van plantenextracten die GABA bevatten of rechtstreeks suppleren van GABA. Let u er bij een GABA-supplement op dat deze cofactoren en synergisten (zoals de B-vitamines) bevat; daarmee verbetert de werking. Let bij suppletie altijd op mogelijke bijwerkingen, contra-indicaties en interacties; raadpleeg daarvoor onze monografieën: https://www.naturafoundation.nl/search?searchquery=monografie.

Bronnen

Crowley, Tadhg, et.al. ,2016, Inhibiting Neuroinflammation: The Role and Therapeutic Potential of GABA in Neuro-Immune Interactions; Brain, Behavior, and Immunity 54 (mei 2016): 260–77. https://doi.org/10.1016/j.bbi.2016.02.001.

Guerriero, Réjean M. et.al., 2015, Glutamate and GABA Imbalance Following Traumatic Brain Injury; Current Neurology and Neuroscience Reports 15, nr. 5 (mei 2015): 27. https://doi.org/10.1007/s11910-015-0545-1.

Liddelow, Shane et.al., 2017, Neurotoxic Reactive Astrocytes Are Induced by Activated Microglia; Nature 541, nr. 7638 (januari 2017): 481–87. https://doi.org/10.1038/nature21029.

Mei, Xin, et.al., 2016, Dual Mechanisms Regulating Glutamate Decarboxylases and Accumulation of Gamma-Aminobutyric Acid in Tea (Camellia Sinensis) Leaves Exposed to Multiple Stresses; Scientific Reports 6, nr. 1 (juli 2016): 23685. https://doi.org/10.1038/srep23685.

Mendelev, Natalia, et.al., 2012, Selenite Stimulates Mitochondrial Biogenesis Signaling and Enhances Mitochondrial Functional Performance in Murine Hippocampal Neuronal Cells; Onder redactie van Paul A. Cobine. PLoS ONE 7, nr. 10 (22 oktober 2012): e47910. https://doi.org/10.1371/journal.pone.0047910.

Neal, Matthew&Jason R. Richardson, 2018, Epigenetic Regulation of Astrocyte Function in Neuroinflammation and Neurodegeneration; Biochimica et Biophysica Acta (BBA) - Molecular Basis of Disease 1864, nr. 2 (februari 2018): 432–43. https://doi.org/10.1016/j.bbadis.2017.11.004.

Ngo, Dai-Hung&Thanh Sang Vo, 2019, An Updated Review on Pharmaceutical Properties of Gamma-Aminobutyric Acid; Molecules 24, nr. 15 (24 juli 2019): 2678. https://doi.org/10.3390/molecules24152678.

Sherwin, Eoin et.al., 2018, Recent Developments in Understanding the Role of the Gut Microbiota in Brain Health and Disease: The Gut Microbiota in Brain Health and Disease; Annals of the New York Academy of Sciences 1420, nr. 1 (mei 2018): 5–25. https://doi.org/10.1111/nyas.13416

Natura Foundation monografieën https://www.naturafoundation.nl/search?searchquery=monografie[rightSelectionMarker_s8Q4Fde5Y6]