Geurverlies door COVID-19: werkingsmechanisme en mogelijke oplossing

Geurverlies bij  COVID-19 komt voor bij 22 tot 68 procent van de mensen [1], waarbij een wereldwijd gemiddeld ligt op 43% [2]. Veelal zal dit geurverlies vanzelf herstellen, toch is dat in een aantal gevallen helaas niet zo. Deze mensen houden langdurig last van geurverlies. Dit kan vergaande gevolgen hebben voor de kwaliteit van leven. Het is dus de vraag of hier iets aan te doen is. In dit artikel geven we u een aanzet voor een mogelijke oplossing. 

Mogelijke oorzaak van geurverlies bij COVID-19 

Het precieze werkingsmechanisme achter het  geurverlies (anosmie) bij COVID-19 is in de wetenschap nog niet opgehelderd. In de literatuur komt een viertal theorieën aan bod [3].  

In eerste instantie werd gedacht aan een verstopte neus of rhinitis. Omdat dit in 60 procent van de gevallen van anosmie bij COVID-19 niet voorkwam, is deze theorie echter niet waarschijnlijk. Evenmin is wetenschappelijk bewijs gevonden voor de theorie dat het virus de hersenen infiltreert met als direct gevolg effecten op het geurcentrum [3]. Hierdoor bleven twee theorieën over die duiden op schade aan cellen van het olfactorisch systeem.  

Ook werd enige tijd gedacht aan schade aan de neuronale cellen van dit systeem. Dit lijkt echter onwaarschijnlijk omdat het geurverlies in de meeste gevallen herstelt binnen 1-2 weken en het herstellen van neuronale cellen in het geurgebied meer tijd nodig heeft [4], [5].  

De meest voor de hand liggende oorzaak van geurverlies bij COVID-19 lijkt daarom op dit moment schade te zijn aan de ondersteunende cellen in het reukorgaan. Het zou dan gaan om cellen zoals onder meer sustentaculaire cellen, basale cellen en de klieren van Bowman (afbeelding 1). Deze cellen hebben ACE2-receptoren en kunnen door de infectie worden aangetast [6]. Interessant daarbij is dat de infectie in deze cellen leidt tot een aanpassing van het celmetabolisme, waardoor er een toename ontstaat van vrije radicalen (ROS). Deze ROS leidt tot verdere schade aan deze cellen en bijgevolg een mogelijke langdurige verstoring van de reuk.  [7]. 

(afbeelding 1: de niet-neuronale ondersteunende cellen van het reukorgaan. 

Hoe lang duurt het geurverlies bij COVID-19? 

Uit onderzoek blijkt dat geurverlies bij COVID-19 in de meeste gevallen binnen 7 tot 10 dagen hersteld is of toch in ieder geval fors verbetert [3] en in 98% van de gevallen binnen 28 dagen opgelost is [8]. In 2% van de gevallen blijft het dus ook daarna aanwezig. 

Een mogelijke interventie voor langdurig geurverlies na COVID-19 

Als oxidatieve schade aan het niet-neuronale weefsel inderdaad het werkingsmechanisme achter het ontstaan van mogelijke langdurige anosmie bij COVID-19 is, dan is palmitoylethanolamide (PEA)  interessant als interventie. Immers, zodra er schade aan cellen of weefsels ontstaat of dreigt te ontstaan, zoals onder andere als gevolg van een ontsteking, wordt de productie van het lichaamseigen PEA vergroot om zo de zelfherstellende capaciteit van het lichaam te ondersteunen. In chronische situaties zijn de lichaamscellen echter niet altijd in staat om genoeg PEA aan te maken. 

De werking van PEA berust voornamelijk op beïnvloeding van het celmetabolisme van niet-neuronale cellen waardoor er minder ROS ontstaat [9]. Daarbij kan een combinatie worden gezocht met een sterke antioxidant, zoals bijvoorbeeld alfaliponzuur, om de reeds geproduceerde vrije radicalen af te vangen [10]. 

Is de combinatie van PEA en alfaliponzuur de oplossing? 

Een kleinschalig (31 deelnemers), niet-gerandomiseerd onderzoek onder COVID-19 patiënten wijst inderdaad in de richting van PEA en alfaliponzuur als therapie bij anosmie [11]. De deelnemers  hadden al meer dan 60 dagen last van reukverlies. Dat is een fors langere periode dan de natuurlijke herstelperiode van maximaal 28 dagen.  

De helft van de deelnemers kreeg gedurende 30 dagen dagelijks 600 mg PEA en 600 mg alfaliponzuur toegediend. De andere helft van de deelnemers kreeg naast deze combinatie van PEA en alfaliponzuur ook geurtherapie. Zij roken gedurende 30 dagen 3 maal daags 30 seconden per geur aan sterk geurende essentiële oliën zoals eucalyptus, kampfer, munt en mirre. 

In de groep die alleen PEA en alfaliponzuur gebruikte ervoer ruim de helft hiervan (53%) een significante verbetering tot zelfs (in 40% van de gevallen) volledig herstel van het geurverlies. Als in aanvulling hierop geurtherapie werd toegepast, steeg het percentage van deelnemers dat een significante verbetering  ervoer zelfs tot bijna 94% (waarvan 87,5% volledig herstel wist te bewerkstelligen).  

Kennis in de praktijk 

Geurverlies is een kenmerkend symptoom van een COVID-19 besmetting. Meestal herstelt het reukvermogen binnen 28 dagen. Als dat niet het geval is, dan kan het een zinvolle interventie zijn om gedurende 30 dagen dagelijks 600 mg PEA en 600 mg alfaliponzuur in te zetten. Eventueel aangevuld met het dagelijks ruiken aan sterk ruikende etherische oliën. Niet alleen het in dit artikel aangehaalde onderzoek wijst in deze richting. Ook van therapeuten die deze therapie al hebben getest horen wij positieve resultaten bij hun cliënten.  

Referenties 

1. Carrillo-Larco RM, Altez-Fernandez C. Anosmia and dysgeusia in COVID-19: A systematic review. Wellcome Open Res. 2020;5:94.
2. von Bartheld CS, Hagen MM, Butowt R. Prevalence of Chemosensory Dysfunction in COVID-19 Patients: A Systematic Review and Meta-analysis Reveals Significant Ethnic Differences. ACS Chem Neurosci. 2020 Oct 7;11(19):2944–61.
3. Butowt R, von Bartheld CS. Anosmia in COVID-19: Underlying Mechanisms and Assessment of an Olfactory Route to Brain Infection. The Neuroscientist. 2021 Dec;27(6):582–603.
4. Brann JH, Firestein SJ. A lifetime of neurogenesis in the olfactory system. Front Neurosci. 2014 Jun 26;8:182.
5. Liang F. Sustentacular Cell Enwrapment of Olfactory Receptor Neuronal Dendrites: An Update. Genes. 2020 Apr 30;11(5):493.
6. Vaira LA, Salzano G, Fois AG, Piombino P, De Riu G. Potential pathogenesis of ageusia and anosmia in COVID‐19 patients. Int Forum Allergy Rhinol. 2020 Sep;10(9):1103–4.
7. Song E, Zhang C, Israelow B, Lu-Culligan A, Prado AV, Skriabine S, et al. Neuroinvasion of SARS-CoV-2 in human and mouse brain. J Exp Med. 2021 Mar 1;218(3):e20202135.
8. Klopfenstein T, Kadiane-Oussou NJ, Toko L, Royer PY, Lepiller Q, Gendrin V, et al. Features of anosmia in COVID-19. Med Mal Infect. 2020 Aug;50(5):436–9.
9. PEA | Natura Foundation [Internet]. [cited 2022 Aug 3]. Available from: https://www.naturafoundation.nl/kenniscentrum/monografie/3/pea
10. Alfaliponzuur | Natura Foundation [Internet]. [cited 2022 Aug 3]. Available from: https://www.naturafoundation.nl/kenniscentrum/monografie/188/alfaliponzuur
11. Smell Therapy [Internet]. Frontiera ORL. 2021 [cited 2022 Jun 22]. Available from: http://www.frontieraorl.it/en/smell-therapy/