Column Fien Demeulemeester: Kan je je goede voornemens nooit waarmaken?
In de nieuwste column van PharmActueel in 2025 vertelt docente Fien over voornemens. Want kan je deze eigenlijk wel waarmaken?
Met de komst van het nieuwe jaar worden weer veel goede voornemens gemaakt om het nieuwe jaar beter te maken dan het voorgaande. Zo behoren stoppen met roken en meer gaan sporten inmiddels tot de klassiekers. Vol goede moed worden deze voornemens hardop uitgesproken en worden er plannen gemaakt. Er wordt genoten van de laatste sigaret op oudjaarsnacht en het abonnement bij de sportclub wordt reeds afgesloten.
Helaas blijkt vaak al snel dat de goede voornemens nooit zullen worden uitgevoerd of dat ze na enkele dagen of weken alweer helemaal verwaterd zijn. Behoor jij tot deze categorie van hard roepende planners zonder dat je plannen ooit het daglicht zien? Dan zegt dat iets over de werking van je brein!
Gedragsverandering gebeurt in fases
Tot frustratie van therapeuten en coaches die hun cliënten willen aanzetten tot een leefstijlaanpassing gebeurt een leefstijlverandering niet op één dag. Zelfs kleine aanpassingen lijken vaak een groot obstakel. Hoe kan het dat we het zo moeilijk vinden ons gedrag te veranderen?
Het ‘transtheoretisch model van verandering’ van Prochaska en DiClemente beschrijft de verschillende fases die we intern doorlopen voordat we effectief overgaan tot actie. In de precontemplatiefase ziet iemand het probleem nog niet in of ontkent het. Vervolgens overweegt men tijdens de contemplatiefase om misschien ooit een verandering te maken. Pas in de voorbereidingsfase worden concrete plannen gemaakt en kleine stappen gezet richting verandering om vervolgens uiteindelijk pas in de actiefase daadwerkelijk het gedrag te veranderen.
Het nieuwe jaar is voor velen zogezegd het ideale moment om van de - misschien wel al maanden durende - voorbereidingsfase eindelijk door te stoten naar de actiefase. Op deze manier wordt er een ultimatum gesteld aan het gedrag.
Waarom iemand überhaupt een ultimatum nodig heeft voor een leefstijlkeuze, die je ook prima gewoon elke dag kan maken, onthult veel over de werking van het brein.
Wanneer voornemens nooit wekelijkheid worden
Een substantieel deel van de plannenmakers slaagt er nooit in hun gedrag daadwerkelijk te veranderen. Daar heeft de werking van de neurotransmitter dopamine in het brein alles mee te maken. Dopamine speelt namelijk een cruciale rol in besluitvormingsprocessen. Dopamine-signalering in de orbitofrontale cortex en nucleus accumbens kan keuzegedrag beïnvloeden op basis van waardeoordelen. Enkel acties of veranderingen die na interne beoordeling een verwachtte positieve uitkomst zouden kunnen bieden, mogen worden uitgevoerd. Deze interne beoordeling van waarde gebeurt eveneens aan de hand van dopamine. Geen dopaminevrijzetting betekent dus geen actie. Verstoringen in de dopaminefunctie en -huishouding kunnen zo een significante impact hebben op het proces van besluitvorming.
Krijg je dopamine weer aan de praat
Verminderde dopamine-signalering in het brein kan meerdere oorzaken hebben. Zo heeft deze neurotransmitter voldoende L-tyrosine nodig als bouwstof. Dit aminozuur vind je voornamelijk in kip en (kerst-) kalkoen.
Het sleutelenzym voor de omzetting van L-tyrosine naar dopamine heeft tetrahydrobiopterine (BH4) nodig als cofactor. Belangrijk om te weten is dat BH4 afhankelijk is van de status van bepaalde vitaminen, in het bijzonder vitamine C en folaat, om actief te kunnen zijn.
Vitamine C speelt een belangrijke rol bij het stabiliseren van BH4 en het verbeteren van de biologische beschikbaarheid ervan. Vervolgens is ook folaat cruciaal voor de voortdurende productie en regeneratie van BH4 aan de hand van methylatieprocessen. Niet voedzaam eten, dysbiose of ontsteking in de darmen, chronische stress en genetische mutaties kunnen allemaal een substantiële rol spelen in het verminderd functioneren van dopamine. Deze situatie maakt het haast onmogelijk ooit de daadkracht te vinden om je goede voornemens tot werkelijkheid te maken.
Laat 2025 eindelijk het jaar van positieve verandering zijn en breng je dopaminehuishouding weer op de rails!
