Herstel van de darmbarrière met bètaglucanen

De meest gebruikte therapeutische interventie om de darmpermeabiliteit te verminderen is L-glutamine. Maar recent onderzoek laat zien dat er nog een aanvullende therapie is die we kunnen toepassen: toediening van bètaglucanen uit paddenstoelen. In Aziatische landen worden paddenstoelen, zoals shiitake (Lentinula edodes), Chinese rupsenzwam (Cordyceps sinensis), maitake (Grifola frondosa) en oesterzwam (Pleurotus ostreatus), al eeuwenlang gewaardeerd om hun nutritionele en medicinale eigenschappen.

Bètaglucanen zijn complexe vezels, polysachariden, die rijkelijk aanwezig zijn in paddenstoelen [1]. Behalve uit paddenstoelen, kunnen ze ook geïsoleerd worden uit (bakkers)gist en de celwand van haver en gerst. De fysicochemische eigenschappen van de bètagucanen hangt af van de bron maar de meeste bètaglucanen bestaan uit een lineaire hoofdketen (bèta-1,3 geschakeld) van glucoseverbindingen. Lentinan uit Shiitake bestaat geheel uit de lineaire hoofdketen met bèta-1,6 zijketens. Vooral deze bèta-1,3/1,6 verbindingen hebben een immunomodulerend effect. Ze laten bij verschillende ziektebeelden positieve effecten zien.

Paddenstoelen effectief bij inflammatoire darmziekten

Chronische en acute (psychologische) stress verzwakken de darmbarrière en verhogen de darmpermeabiliteit. De degranulatie van mestcellen is een van de oorzaken van de verzwakking van de darmbarrière door stress. Over het algemeen wordt een verhoogde darmpermeabiliteit beschouwd als, in ieder geval, een cofactor voor tal van chronische ziekten.

Eerder bleek al uit vitro en in vivo onderzoek dat shiitake, maitake en oesterzwam door remming van ontstekingsmediatoren en remming van de NF-?B-activiteit een verbetering laten zien bij inflammatoire darmziekten (Colitis ulcerosa, ziekte van Crohn).

Uit een studie bij inflammatoire darmziekten is gebleken dat de darmpermeabiliteit (leaky gut) verbetert kan worden door suppletie met de prebiotische voedingsvezel bètaglucaan [2]. Bètaglucaan leidde tot verbeteringen in de intestinale barrièrefunctie, zowel bij patiënten met de ziekte van Crohn als bij de controlegroep.

Waar mestcel-degranulatie de doorlaatbaarheid van de darmcellen en de ruimtes daartussen kan vergroten, verzwakt bètaglucaan dit effect. Het effect wordt mede mogelijk gemaakt door het follikel-geassocieerd epitheel dat over de Peyerse platen ligt en via de darmvlokken. Bovendien lijkt het erop dat zowel de Peyerse platen, als de darmvlokken bètaglucaan kunnen opnemen [2].

Bèta-1,3/1,6-glucanen zijn belangrijk voor de immuunversterking [1,3]. Vooral macrofagen en neutrofielen worden gestimuleerd, deze behoren tot de eerstelijns verdediging van het immuunsysteem. Zij kunnen pathogenen via fagocytose onschadelijk maken. Bovendien produceren ze belangrijke cytokines, waardoor uiteindelijk ook het humorale immuunsysteem in gang kan worden gezet.

Neutrofiele granulocyten zijn één van de eerste immuun-cellen die reageren op een infectie. Ze bevatten, evenals macrofagen, specifieke receptoren (CR3-receptoren) voor het bètaglucaan macromolecuul. Binding aan deze receptoren verbetert het vernietigend vermogen van deze neutrofielen en verbetert de migratie naar de plaats van de infectie [1].

Het voorbehandelen van de neutrofielen met bètaglucanen verbetert hun vermogen om zich, met behulp van chemokines, door het bloed snel naar de plaats van infectie te begeven. Er zijn aanwijzingen dat bètaglucanen een hoofdzakelijk door de humorale afweer gedomineerd immuunsysteem (gestuurd door Th2-helpercellen) weer in evenwicht brengt door een verschuiving in de richting van een meer door Th1-helpercellen gestuurde, vooral cellulaire immuunrespons, wat de weerstand tegen bacteriële en parasitaire infecties vergroot. Bovendien kan het in balans brengen van Th2 en Th1 allergische reacties verminderen [1,3].

Kennis in de praktijk

Bètaglucaan kan niet alleen verlichting geven bij inflammatoire darmziekten. De werkzaamheid bij het verbeteren van de darmpermeabiliteit bij de gezonde controles biedt tevens perspectief. Bètaglucaan zou bijvoorbeeld het eerder genoemde schadelijke effect van stress op de barrièrefunctie van de darm kunnen compenseren. Lees ook meer over de immuunstimulerende effecten van bètaglucanen in de Natura Foundation monografie 

Referenties

1. Monografie Bèta-1,3/1,6-glucaan [Internet]. Beschikbaar op: https://www.naturafoundation.com/kenniscentrum/monografie/196/beta-1316-glucaan

2. Ganda Mall J-P, Casado-Bedmar M, Winberg ME, Brummer RJ, Schoultz I, Keita ÅV. A ß-Glucan-Based Dietary Fiber Reduces Mast Cell-Induced Hyperpermeability in Ileum From Patients With Crohn’s Disease and Control Subjects. Inflamm Bowel Dis. 19 december 2017;24(1):166–78.

3. Volman JJ, Ramakers JD, Plat J. Dietary modulation of immune function by ß-glucans. Physiol Behav. 23 mei 2008;94(2):276-84