Kunnen doorslaapproblemen worden veroorzaakt door een verstoord darmmicrobioom?

Een goede nachtrust is onmisbaar voor het behouden van de fysiologische homeostase. Onze slaap wordt sterk beïnvloed door interne en externe omgevingssignalen zoals het circadiaanse ritme en voeding.

Voeding, met name wat en wanneer er wordt gegeten, heeft ook effect op de samenstelling en omvang van het darmmicrobioom, alsmede op het ritme waarin die darmmicrobiota leeft en functioneert [1]. Het is dit darmmicrobioom dat onder andere een grote rol speelt bij het produceren en verwerken van metabolieten die de slaap kunnen beïnvloeden. Te denken valt aan aminozuren en vitamines die betrokken zijn bij de productie van neurotransmitters zoals serotonine. Deze intestinale metabole status is vervolgens weer nauw verbonden met de hersenfunctie, onder andere via de nervus vagus en de bloedsomloop. Deze verbinding tussen de darm en de hersenen wordt ook wel de darm-hersen-as of de microbioom-darm-hersen-as genoemd.

Een verstoorde samenstelling van de darmmicrobiota, ook wel bekend onder de term dysbiose, kan allerlei gevolgen hebben voor het functioneren van de hersenen. Bedenk daarbij dat slaap ook een hersenfunctie is! De vraag die dus gesteld kan worden, is of bacteriën die in de darm leven ook invloed hebben op het reguleren van die slaapfunctie. Met andere woorden, kunnen veelvoorkomende slaapproblemen zoals niet kunnen doorslapen in de nacht of juist slaperig zijn overdag ook te maken hebben met een verstoord darmmicrobioom?

Het onderzoek of het darmmicrobioom wel of niet bijdroeg aan de slaap/waak-regulatie

In een recent gepubliceerd onderzoek bij muizen [2] is precies die vraag aan de orde gesteld. De onderzoekers hebben de muizen onderverdeeld in 2 groepen. De ene groep kreeg gedurende 4 weken een breedspectrum antibioticum in hun drinkwater, de andere groep niet. Vervolgens is de samenstelling van de darmmicrobiota van beide muizen onderzocht via ontlastingsonderzoek. De onderzoekers waren benieuwd welke metabolieten in de darm mogelijk betrokken waren bij het slaap/waak-ritme. Beide groepen muizen werden onderworpen aan zowel een elektro-encefalogram (EEG) en een elektromyogram (EMG) om te onderzoeken of het darmmicrobioom wel of niet bijdroeg aan de slaap/waak-regulatie.

De uitkomsten van het onderzoek

De ontlastingsonderzoeken van de 2 groepen muizen lieten een significant verschil in de omvang van het darmmicrobioom zien tussen de 2 groepen. In de antibioticagroep was deze omvang fors afgenomen ten opzichte van die van de controlegroep. Ook bleek er een significant verschil tussen beide groepen in het verwerken van aminozuren en vitaminen die gerelateerd zijn aan neurotransmitters. Zo werd er bij de muizen in de antibioticagroep een uitputting gezien van onder andere serotonine en vitamine B6.

De EEG- en EMG-onderzoeken lieten vervolgens zien dat de verhouding tussen remslaap en niet-remslaap bij de antibioticagroep was veranderd. De totale hoeveelheid rem- en niet-remslaap gemeten over een periode van 24 uur was weliswaar gelijk gebleven, maar de verhouding tussen deze twee vormen van slaap gedurende de dag- en de nachtfase was duidelijk anders geworden bij de muizen uit de antibioticagroep.

De onderzoekers concludeerden dan ook dat het darmmicrobioom effect heeft op het slaap/waak-ritme doordat het de balans tussen de neurotransmitters beïnvloedt.

Kennis in de praktijk

Een verstoord bioritme en daarmee ook een verstoord slaappatroon kan op verschillende manieren worden verbeterd. Voeding en leefstijladviezen zijn hier zeer zinvol, zoals bijvoorbeeld time-restricted eating en de inzet van een bril die het blauwe licht in de avond filtert.

Het onderzoek zoals hier beschreven biedt echter ook aanknopingspunten om bij uw cliënten met slaapproblemen onderzoek te laten doen naar de samenstelling van bacteriën in de darm en deze bij een dysbiose te verbeteren door de inzet van voeding en pre- en probiotica. Wellicht dat u langs deze weg bij uw cliënt kunt bijdragen aan een goede nachtrust en een uitgeruster gevoel tijdens de dag.

Referenties

[1] Zarrinpar, A., Chaix, A., Yooseph, S. & Panda, S. Diet and feeding pattern affect the diurnal

dynamics of the gut microbiome.Cell Metab.20, 1006–1017 (2014).

[2] Ogawa, Y., Miyoshi, C., Obana, N. et al. Gut microbiota depletion by chronic antibiotic

treatment alters the sleep/wake architecture and sleep EEG power spectra in mice. Sci Rep 10, 19554 (2020). https://doi.org/10.1038/s41598-020-76562-9